วงรอบการเป็นสัดในสุนัข (estrus cycle)
โดยปกติวงรอบการเป็นสัดของสุนัขจะมี 4 ระยะดังนี้
1.ระยะก่อนการเป็นสัด (proestrus)
2.ระยะเป็นสัดที่แท้จริง (Estrus)
3.ระยะหลังการเป็นสัด (Diestrus)
4.ระยะพัก (Anestrus)
จะรู้ได้อย่างไรว่าสุนัขเป็นสัดในระยะไหนแน่ นอกเหนือจากการนับวันตามค่าเฉลี่ยของแต่ละระยะ รวมทั้งดูการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพแล้ว ในทางการสัตวแพทย์สามารถตรวจระยะต่างๆของการเป็นสัดโดยการตรวจดูการเปลี่ยนแปลงของเยื่อบุช่องคลอด (Vaginal cytology) หรือที่หลายๆคนใช้คำติดปากว่า ?สเมียร์?
การทำสเมียร์ เป็นการตรวจดูการเปลี่ยนแปลงของเซลล์ที่อยู่ในเยื่อบุช่องคลอดอันเป็นผลของฮอร์โมน Estrogen ฮอร์โมนตัวนี้จะเพิ่มขึ้นเมื่อไข่ในรังไข่มีการเจริญ หากเจริญมากจนใกล้จะตก Estrogen ก็จะมีมากและจะไปมีผลต่อการเปลี่ยนแปลงของเซลล์ในเยื่อบุช่องคลอด ซึ่งก็จะไปผันแปรโดยตรงกับระยะการเป็นสัดทั้ง 4 ระยะข้างต้น แต่ Estrogen และไข่ที่เจริญเต็มที่นี้ไม่สามารถตกจากรังไข่โดยตัวของมันเองได้ เพราะฉนั้นการตรวจสเมียร์จึงบอกได้แต่ว่าเป็นระยะไหนแต่ไม่ได้บอกว่าจะตกไข่เมื่อไหร่ มีคำถามตามมาว่า ?ยังงี้ก็ไม่มีประโยชน์เลยซิหมอ? ไม่ถึงขนาดนั้นครับ เพราะถ้าเรารู้ว่าวันไหนเป็นวันแรกๆของระยะ Estrus เราก็พอกำหนดวันผสมได้เนื่องจากโดยค่าเฉลี่ย ไข่มักจะตกประมาณวันที่ 2-3 วันแรกของระยะ Estrus แต่อย่าลืมมันเป็นแค่ค่าเฉลี่ย
การตรวจหาวันตกไข่และกำหนดวันผสมพันธุ์
การตกไข่ของสุนัขจะขึ้นอยู่กับฮอร์โมนภายในร่างกายสุนัขเองคือ LH ซึ่งหลังจากมี LH สูงในกระแสเลือดไข่ที่เจริญเต็มที่จะตกภายใน 2-3 วัน แต่ปัญหาที่เกิดขึ้นคือ ไอ้เจ้า LH นี้มันขึ้นแป็บเดี๋ยวการตรวจหาเจ้าตัวนี้จึงต้องอาศัยวันที่พอเหมาะพอดีหรือต้องตรวจทุกวันซึ่งค่อนข้างยุ่งยาก เราจึงหาวิธีการตรวจทางอ้อมคือการหาฮอร์โมน progesterone ซึ่งพบว่า progesterone จะเริ่มค่อยๆสูงขึ้นตั้งแต่ LH ขึ้นและจะเพิ่มขึ้นเรื่อยๆแม้ LH ตกลงก็ตาม เราสามารถแปรผลการตกไข่จากค่าฮอร์โมน Progesterone ดังนี้
ต่ำกว่า 1 ng./ml.ไม่มีการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนที่เกี่ยวข้องกับการตกไข่
2.0-2.9 ng./ml. LH สูงขึ้น
3.0-3.9 ng./ml. ก่อนตกไข่ 1 วัน
4.0-8.0 ng./ml. วันตกไข่
เมื่อเรารู้ว่าจะมีการตกไข่เมื่อใดก็เป็นการง่ายที่จะจัดการเกี่ยวกับการผสม โดยปกติเราจะผสมพันธุ์สุนัขภายหลังการตกไข่ 1-2 วันและควรผสมซ้ำวันเว้นวันเนื่องจากหลังการตกไข่ ไข่ที่ตกต้องมีการเปลี่ยนแปลงตัวเองก่อน ให้เป็นไข่ที่มีความพร้อมที่จะผสมกับตัวอสุจิซึ่งใช้เวลาอีกประมาณ 2-5 วัน
จากเหตุและผลดังกล่าวทั้งหมด คงจะเป็นส่วนช่วยในการตัดสินใจให้กับ Breeder ทั้งมือใหม่และมืออาชีพในการกำหนดวันในการผสมพันธุ์สุนัขให้ได้ผลสำเร็จตามวัตถุประสงค์ได้


หมอ พิทบูล